Polska od ponad dwudziestu jeden lat cieszy się ugruntowaną tradycją wspierania organizacji pożytku publicznego (OPP) poprzez mechanizm przekazywania 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). To rozwiązanie, które na stałe wpisało się w świadomość obywateli, umożliwia indywidualnym podatnikom bezpośrednie wspieranie wybranych przez siebie fundacji i stowarzyszeń.
Instytut Spraw Obywatelskich, dostrzegając potencjał tego mechanizmu i dążąc do dalszego wzmocnienia sektora obywatelskiego, zainicjował w 2020 roku kampanię na rzecz wprowadzenia analogicznego rozwiązania dla przedsiębiorstw – możliwości przekazywania 1,5% podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) na rzecz OPP (wcześniej 1%, teraz dla uspójnienia z możliwością odpisów podatkowych w PIT – 1,5%).
Nowa perspektywa dla społeczeństwa obywatelskiego
Inicjatywa ta nabiera szczególnego znaczenia w kontekście szerszych działań na rzecz deregulacji i uproszczenia przepisów gospodarczych w Polsce. Postulat Instytutu Spraw Obywatelskich dotyczący 1,5% CIT dla OPP został niedawno uwzględniony w raporcie „Faza 1.0. Deregulacja w działaniu” inicjatywy SprawdzaMY.
SprawdzaMY to oddolna inicjatywa środowisk przedsiębiorców i obywateli, której celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego Polski poprzez eliminowanie barier regulacyjnych.
Włączenie propozycji Instytutu do tego prestiżowego dokumentu stanowi istotny sygnał strategicznego zgrania z ogólnokrajowymi dążeniami do ulepszenia systemu prawnego i gospodarczego.
To nie tylko potwierdza zasadność i dojrzałość propozycji, ale także pozycjonuje ją jako element szerszej reformy systemowej, a nie jedynie jako postulat branżowy.
Poparcie ze strony inicjatywy SprawdzaMY, której przewodniczy Rafał Brzoska, a w którą zaangażowane są m.in. BNI, Konfederacja Lewiatan, Corporate Connections, Polska Rada Biznesu czy Pracodawcy RP. Inicjatywy, która w swoim raporcie współpracowała z renomowanymi firmami doradczymi, takimi jak BCG i PwC, oraz kancelariami prawnymi, takimi jak DZP, GWW Legal& Tax, czy Oldman Sage znacząco podnosi wiarygodność i legitymację propozycji 1,5% CIT. To wskazuje, iż postulat został poddany gruntownej analizie eksperckiej, wykraczającej poza ramy środowisk pozarządowych, i jest postrzegany jako przemyślane rozwiązanie na poziomie polityki publicznej.
Słowacki wzór: jak inni budują silne społeczeństwo obywatelskie
Dążenie Polski do wprowadzenia mechanizmu 1,5% CIT dla OPP czerpie znaczącą inspirację z długoletniego i udanego modelu funkcjonującego na Słowacji. Od jego pionierskiego wprowadzenia w 2004 roku, Słowacja wyróżnia się na tle innych państw jako jedyne państwo, które umożliwia zarówno osobom fizycznym (do 2% PIT), jak i przedsiębiorstwom (do 2% CIT) bezpośrednie przekazywanie części swojego podatku na rzecz organizacji obywatelskich.
Ten innowacyjny system fundamentalnie zmienił relacje między organizacjami pozarządowymi, biznesem i rządem, tworząc unikalny ekosystem zaangażowania obywatelskiego.
Przez ponad dwadzieścia lat funkcjonowania, mechanizm przekazywania podatku od osób prawnych na Słowacji wygenerował dla organizacji pozarządowych imponujące ponad 300 milionów euro. Co więcej, przychody pochodzące z alokacji podatku od firm są często niemal dwukrotnie wyższe niż te pochodzące od podatników indywidualnych. Te konkretne, wymierne dane stanowią przekonujący dowód na ogromny potencjał finansowy i transformacyjną moc takiego rozwiązania.
Pokazują, iż mechanizm ten nie tylko działa w praktyce, ale może stać się znaczącym i stabilnym źródłem finansowania dla trzeciego sektora.
Mimo sukcesów, model słowacki napotkał również wyzwania, w tym oskarżenia o unikanie opodatkowania i domniemane wykorzystywanie systemu do celów PR lub marketingowych przez firmy. Jednakże, co istotne, system wykazał odporność i zdolność do adaptacji, ewoluując w czasie, aby uwzględniać zachęty, takie jak zasada dopasowania oraz wdrażając środki mające na celu zwiększenie przejrzystości.
Instytut Spraw Obywatelskich, opracowując swoją propozycję dla Polski, czerpie z tych bogatych doświadczeń słowackich. Analizując zarówno sukcesy, jak i pułapki, Instytut jest w stanie zaprojektować solidny i dopracowany mechanizm dla Polski, który uczy się z osiągnięć Słowacji i proaktywnie minimalizuje potencjalne ryzyka.
To dalekowzroczne podejście ma zapewnić, iż polski system, jeżeli zostanie wdrożony, będzie jeszcze bardziej efektywny, przejrzysty i odporny, prawdziwie wzmacniając sektor obywatelski i promując autentyczną społeczną odpowiedzialność biznesu.
Zaproszenie do działania: wspólnie tworzymy lepszą Polskę
Droga do wprowadzenia 1,5% CIT dla organizacji pożytku publicznego, choć to „długi marsz” jest świadectwem siły i wspólnej wizji.
Proponowany mechanizm stanowi prawdziwie transformujące rozwiązanie, przynoszące korzyści wszystkim zaangażowanym stronom.
Dla przedsiębiorców, wprowadzenie 1,5% CIT oferuje namacalny i wysoce widoczny sposób na zaangażowanie się w autentyczną społeczną odpowiedzialność biznesu, bez ponoszenia dodatkowych kosztów finansowych. Podobnie jak w przypadku mechanizmu 1,5% PIT, jest to przekierowanie istniejących środków podatkowych, które w innym przypadku trafiłyby do skarbu państwa. Oznacza to, iż firmy zyskują możliwość skierowania części swoich zobowiązań podatkowych na cele, w które wierzą i które są im bliskie.
To nie tylko poprawia ich wizerunek, ale przede wszystkim wzmacnia więzi z lokalnymi społecznościami i sprzyja bardziej zaangażowanej kadrze pracowniczej.
Dodatkowo staje się to ważnym elementem raportowania w ramach ESG; akronim od angielskich słów environmental (z ang. środowisko), social (z ang. społeczeństwo) oraz governance (z ang. ład korporacyjny).
Dla organizacji pożytku publicznego, ten mechanizm obiecuje nowe, stabilne i znaczące źródło finansowania, najważniejsze dla ich długoterminowej stabilności i niezależności. Zastrzyk finansowy umożliwi OPP skuteczniejsze realizowanie swoich misji, odpowiadanie na pilne potrzeby społeczne i wspieranie inicjatyw na rzecz dobra wspólnego, takich jak np. wysokiej jakości edukacja, prawa obywatelskie, zdrowie, czy ochrona środowiska.
Pomaga to również wyrównać szanse między organizacjami i zmniejszyć ich nadmierne uzależnienie od bezpośrednich dotacji rządowych, sprzyjając większej autonomii.
Wreszcie, dla państwa i obywateli, silniejsze, lepiej finansowane i bardziej niezależne społeczeństwo obywatelskie przekłada się bezpośrednio na bardziej odporny, dynamiczny i zaangażowany naród. Umożliwia to obywatelom wspólne rozwiązywanie lokalnych i krajowych wyzwań, zapewnia kierowanie środków publicznych na cele, które uważają za najważniejsze, oraz wzmacnia tkankę demokratyczną poprzez wspieranie aktywnego uczestnictwa w życiu obywatelskim.
Dotychczasowy postęp jest znaczący, ale droga do pełnego wdrożenia 1,5% CIT dla OPP to wspólny wysiłek, który wymaga dalszego impetu.
Kierujemy serdeczne wezwanie do wszystkich społecznie odpowiedzialnych przedsiębiorców i firm w całej Polsce, aby aktywnie wspierali tę przełomową inicjatywę.
Wasz głos, wasze zaangażowanie i wasze zobowiązanie są absolutnie niezbędne do urzeczywistnienia tej wizji. Zachęcamy do podpisania petycji poparcia dla #1,5ProcentOdFirm, do angażowania się w publiczną dyskusję i do promowania tej kluczowej zmiany legislacyjnej w swoich sieciach kontaktów. Idźmy wspólnie za inspirującym przykładem Słowacji, gdzie firmy już aktywnie przyczyniają się do dobra wspólnego poprzez alokację swoich podatków, i razem budujmy silniejszą, bardziej odpowiedzialną i bardziej zaangażowaną Polskę.
